Türkiye’de yılan ısırması ve akrep sokma vakalarının karşılaştırmalı tanımlayıcı epidemiyolojik değerlendirilmesi

GİRİŞ ve AMAÇ: Yılan ısırıkları ve akrep sokmalarına bağlı zehirlenmeler önemli halk sağlığı sorunlarındandır. Bu konuda mevcut durumun saptanması gelecekteki planlamalar açısından oldukça önemlidir. Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de 2015-2021 yıllarında meydana gelen yılan ısırıkları ve akrep sokmaları ile kullanılan antivenom miktarının illere göre tanımlayıcı epidemiyolojik değerlendirmesini yapmaktır.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Sağlık Bakanlığı İl Sağlık Müdürlükleri Halk Sağlığı Başkanlıklarından 2015-2020 yıllarına ait yılan ısırıkları ve akrep sokması verileri istenmiş ve 75 ilden yanıt alınmış, istenen standartta olan 38 ile ait veri değerlendirilmiştir. 2016-2021 yıllarına ait antivenom kullanım verileri Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı (AÖHDB) Lojistik Biriminden elde edilmiştir. İllere ait kullanım sıklıkları, Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi nüfusları kullanılarak hesaplanmıştır. İllerin antivenom kullanım sayıları ve sıklıkları haritalama programı ile görselleştirilmiştir.
BULGULAR: Türkiye’de 38 ilden toplanan verilere göre 2015-2020 yılları arasında 2.486 yılan ısırığı, 30.769 akrep sokması meydana gelmiştir. Değerlendirilen 38 il arasında yılan ısırık sayısı en çok olan iller sırasıyla Adana, Mersin ve Hatay iken, akrep sokma sayısında ise ilk üç sıra Adana, Malatya ve Mersin’e aittir. Isırık sıklıkları en yüksek üç il sırasıyla Iğdır, Elazığ, Sinop ve akrep sokması için Iğdır, Van, Niğde’dir. Yılan ısırık vakalarının %22,7’si 2019 yılında, akrep sokma vakalarının %20,3’ü 2019 yılında gerçekleşmiştir. Yılan ısırıklarında antivenom uygulanma %79,0, akrep sokmalarında serum uygulanma %49,2 olarak bulunmuştur. Yılan ve akrep antivenom kullanım sayısının en fazla olduğu iller Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz bölgelerinde yer almaktadır. Yılan ve akrep antivenom kullanımının %50‘den fazlası yaz mevsiminde gerçekleşmiştir. Antivenom kullanım sıklıkları en yüksek üç il sırasıyla yılan için Kilis, Muğla, Diyarbakır ve akrep için Kırıkkale, Aydın, Çankırı’dır.
Akrep sokması ve antisserum kullanım sayısının en fazla Ağustos ayında, yılan ısırıklarında ise Temmuz ayında olduğu görülmektedir. Özellikle il sağlık müdürlüklerinden toplanan ısırık verileri başta olmak üzere veri eksiklikleri ve standart olmayan veri girişleri göze çarpmaktadır.

TARTIŞMA ve SONUÇ: Yılan ısırık ve akrep sokma vakaları Güneydoğu, Akdeniz ve Ege Bölgelerinde özellikle de yaz aylarında yoğunlaşmaktadır. Tüm yılan ısırıkları ve akrep sokmalarının yakın takibi ve düzenli değerlendirmeler yapmak için vakaların tanımlayıcı özellikleri yanı sıra antivenom, antiserum uygulanması, maruziyetin olduğu yer bilgilerini de içeren, bir vaka kayıt sistemi geliştirilmelidir.

Descriptive epidemiological evaluation of snake bite and scorpion sting cases in Türkiye

INTRODUCTION: Poisoning due to snake bites, scorpion stings is important public health problem. Determining the current situation very important for future planning. This study aims to make a descriptive epidemiological assessment of snake bites, scorpion stings and the amount of antivenom used in Turkey between 2015-2021 by province.
METHODS: The data on snake bites, scorpion stings for 2015-2020 were requested from the Provincial Health Directorates of the Ministry of Health, Public Health Presidencies, and responses were received from 75 provinces. Data from 38 provinces that met the required standards were evaluated. The antivenom use data for 2016-2021 were obtained from the Ministry of Health, General Directorate of Public Health, Department of Vaccine Preventable Diseases (AOHDB), Logistics Unit. The frequency of use for the provinces was calculated using the Turkish Statistical Institute's Address-Based Population Registration System population. The number and frequency of antivenom use in the provinces were visualized with the mapping program.
RESULTS: According to data collected from 38 provinces in Turkey, 2,486 snake bites, 30,769 scorpion stings occurred between 2015-2020. Among the 38 provinces evaluated, the provinces with the highest number of snake bites were Adana, Mersin, Hatay, respectively, while the top three in scorpion bites were Adana, Malatya, Mersin. The three provinces with the highest bite frequencies were Iğdır, Elazığ, Sinop, for scorpion bites, Iğdır, Van, Niğde, respectively. 22.7% of snake bite cases occurred in 2019, 20.3% of scorpion sting cases occurred in 2019. Antivenom application frequency was found to be 79.0% for snake bites and 49.2% for scorpion bites. The provinces with the highest number of snake, scorpion antivenom use are located in the Southeastern Anatolia and Mediterranean regions. More than 50% of snake and scorpion antivenom use occurred in the summer season. The three provinces with the highest antivenom use frequencies are Kilis, Muğla, Diyarbakır for snakes and Kırıkkale, Aydın, Çankırı for scorpions, respectively. The highest number of scorpion stings and serum use is seen in August, and in snake bites in July. Lack of data and non-standard data entries are striking, especially in bite data collected from provinces.
DISCUSSION AND CONCLUSION: Snake bite, scorpion sting cases are concentrated in the Southeast, Mediterranean, Aegean Regions, especially during the summer months. In order to closely monitor and regularly evaluate all snake bites, scorpion stings, a case registration system should be developed that includes descriptive characteristics of the cases as well as information on the application of antivenom, antiserum, and the location of exposure.