Tek sağlık yaklaşımı ve halk sağlığında iyi uygulamalar

Tek Sağlık; insanların, hayvanların ve ekosistemlerin sağlığını süründürülebilir bir uyum içinde en iyi hale getirmeyi amaçlayan bütüncül birleştirici bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım; insan, hayvan ve çevre sağlığının birbirleriyle yakından ilişkili olduğunu kabul etmektedir. Bu yazı kapsamında Tek Sağlık yaklaşımının halk sağlığı için önemini bilerek konu ile ilgili Dünya’da iyi uygulama örneklerinin açıklanması amaçlanmıştır. Çalışmanın yapılabilmesi için PubMed ve Google Akademik veri tabanları taranmıştır. Konu ile ilgili WHO, CDC, FAO, UNEP, WOAH, PAHO, European Commission, FDA Türk Tabipleri Birliği, Veteriner Hekimler Derneği, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Orman Bakanlığına ait kurumsal web siteleri incelenmiştir. Konu ile ilgili eylem planları ve öne çıkan küresel metinler incelenmiştir. Yeni ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklar, yeniden önem kazanan bulaşıcı hastalıklar, vektör kaynaklı hastalıklar, antimikrobiyal ilaç direnci, gıda güvenliği ve güvencesi, çevre sağlığı ve iklim değişikliği gibi halk sağlığını yakından ilgilendiren konularda Tek Sağlık yaklaşımı daha fazla bilginin bir arada değerlendirilmesini sağlayarak, riskleri önceden belirleyip önlem alarak, kontrol altında tutarak; konuyu daha geniş bir bakış açısıyla değerlendirip daha etkili çözümler üretilebilmektedir. İnsan, hayvan ve çevre sağlığının yakın ilişkisi ve sağlık sorunlarının karmaşık yapısı nedeniyle ortak sağlık sorunları ile ilgili kalıcı çözümler elde edebilmek için disiplinlerin konu ile ilgili ayrı ayrı çözümlerinden ziyade disiplinler üstü tümelci bir yaklaşım oluşturulmalıdır. Bu tümelci yaklaşımın gerçekleştirilebilmesi için kamu otoritesi önderliğinde kurulacak yerel ve ulusal yapıların sistemlerini entegre edecek ve toplum katılımını da sağlayacak yapıların oluşturulması gerekmektedir. Bu entegre yapıların ülkelerin Tek Sağlık kapsamında çözüm üretilebilecek öncelikli sorunlarını belirlemesi gerekmektedir. Tek Sağlık kapsamında belirlenen öncelikli sorunlarla ile ilgili olarak ilişkili disiplinlerden akademisyenlere de danışarak bir müdahale planı geliştirilmeli ve bu müdahale planları pilot bölgelerde gerçekleştirildikten sonra mevcut eksiklikler saptanıp ulusal düzeyde uygulanmalıdır. Bu yazıda Tek Sağlık kavramının gelişimine, halk sağlığı ile benzeşen ve tamamlayıcı yönlerine, iyi uygulama örneklerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Tek sağlık, halk sağlığı, hayvan sağlığı, zoonoz, çevre sağlığı

The one health approach and good practices in public health

One Health is a holistic and integrative approach aimed at optimizing the health of humans, animals, and ecosystems in a sustainable harmony. This approach recognizes the close interconnections between human, animal, plant, and environmental health. This paper seeks to highlight the significance of the One Health approach for public health and to discuss successful case studies worldwide. To conduct this study, a thorough review of literature and resources on PubMed and Google Scholar databases was undertaken. Institutional websites of major health and environmental organizations such as WHO, CDC, FAO, UNEP, WOAH, PAHO, the European Commission, FDA, the Turkish Medical Association, the Association of Veterinary Physicians, the Association of Public Health Specialists, the Ministry of Health, and the Ministry of Agriculture and Forestry were examined. Relevant action plans and prominent global texts on the subject were reviewed. In critical areas impacting public health—such as emerging infectious diseases, re-emerging infections, vector-borne diseases, antimicrobial resistance, food safety and security, environmental health, and climate change—the One Health approach facilitates a comprehensive assessment of information, allowing for early risk identification, preventive measures, and enhanced control strategies. Due to the close interrelationship between human, animal, and environmental health, as well as the complex nature of health issues, achieving lasting solutions to common health problems requires a transdisciplinary, holistic approach rather than isolated solutions from individual disciplines. Sustainable solutions for shared health problems require moving beyond isolated, discipline-specific solutions to establish an integrative approach that involves multiple disciplines. For the successful implementation of this approach, it is essential to establish local and national frameworks, led by public authorities, to integrate systems and ensure community engagement. These integrated structures should prioritize the main issues that can be addressed under the One Health framework. An intervention plan, developed with insights from academics across relevant disciplines, should address these priority issues. Following implementation in pilot regions, gaps should be identified and adjustments made to expand the plan nationally. This paper explores the development of the One Health concept, its parallels and complementary aspects with public health, and highlights exemplary practices worldwide.

Keywords: One health, public health, animal welfare, zoonoses, environmental health