1. Bölüm: Genel Bilgiler

Coxiella burnetii, vahşi ve evcil memeliler, kuşlar ve kene gibi artropotlar olmak üzere geniş bir rezervuara sahip olan ve tüm dünyada yaygın olarak bulunan bir mikroorganizmadır. Q humması, C.burnetii’nin insanlarda oluşturduğu sistemik bir enfeksiyon hastalığıdır (1,2). Q humması terimi ilk olarak 1935 yılında Avustralya’nın Queensland bölgesindeki mezbaha çalışanlarında ortaya çıkan yüksek ateş ve grip benzeri semptomlarla seyreden hastalığı tanımlamak için Derrick tarafından ileri sürülmüştür. Başlangıçta daha önce bilinen hastalıklar ile klinik benzerlik göstermediği için bu hastalığa Query (soru, bilinmeyen) kelimesinden esinlenerek Q humması adı verilmiştir (3-6). Derrick, deneysel olarak kobaylara enfeksiyonu aktarmış; Burnet ve Freeman da Derrick’in hastalarından alınan kan, idrar ve enfekte kobay örneklerini enjekte ettikleri deney hayvanlarında ateşli bir hastalığı oluşturmuşlardır. Enfekte farelerden alınan dalak kesitlerinin Machavello ile boyalı preparatlarında hücre içinde küçük çomak şeklindeki organizmalar ile dolu vakuoller gözlenmiştir. Araştırmacılar, organizmanın hücre içi yerleşim yeri ve mikroskopik görünümü nedeniyle etkene Rickettsia burnetii ismini vermişlerdir. Queensland bölgesinde beş yıl içerisinde 112’si mezbaha, 26’sı süthane çalışanı olmak üzere toplam 156 olgu tanımlanmıştır (1,3,4,7). 1935 yılında Cox and Davis, ABD Montana eyaletindeki Nine-Mile bölgesinden toplanan Dermacentor andersoni türü kenelerin kobaylarda patojen olduğunu gözlemişler ve kobaylardan Rickettsiae benzeri bir organizma izole etmişlerdir (3,7). Cox, virüs ile Rickettsiae’ların bazı özelliklerini göstermesi ve filtrelerden geçebilmesi nedeniyle bu etkene Rickettsia diasporica adını vermiştir. Cox, 1938 yılında etkeni embriyonlu yumurtada üretmiştir (5-7). Bu dönemde Rocky Mountain laboratuvarında yürütülen çalışmalar esnasında hastalanan bir laboratuar çalışanın kanı kobaya verilerek enfeksiyon oluşturulması etkenin insanlar için de patojen olduğunu kanıtlamıştır (1,3-5,7). Dyer tarafından Avusturalya’da insanlarda Q-humması olarak tanımlanan ajan ile ABD’de kenelerden izole edilen Rickettsia diaporica’nın aynı olduğu gösterilmiştir. Aynı dönemlerde Avusturalya ve ABD’de bakteriyi izole eden Cox ve Burnet’in isimlerine atfen Coxiella burnetii olarak önerilen isim genel kabul görmüştür (3-5). II. Dünya savaşı sırasında Akdeniz Bölgesindeki Alman askeri birliklerinde bronkopnömoni ile karakterize ilk olgular tanımlanmıştır. 1943-44 kışında İtalya, Korsika, Ukrayna, Kırım, Bulgaristan ve Yunanistan’daki askeri birliklerde görülen atipik pnömoni tablosu ile seyreden salgınlar ‘Balkan Gribi’ olarak adlandırılmıştır (3,4,7,8). Alman Askeri birliklerindeki tanımlanmış olgu sayısı 1000’in üzerindedir. Yunanistan ve İtalya’daki İngiliz Birliklerinde sekiz atipik pnömoni salgını gözlenmiştir. Caminepetros, olguların kan ve balgam örneklerindeki Balkan Gribi etkenini deney hayvanlarında izole etmiştir. Balkan Gribinden sorumlu etkenin ABD’de yapılan incelemesinde, bu ajanın Q humması etkeniyle aynı olduğunun kanıtlanması C.burnetii enfeksiyonun Avustralya ve Amerika’ya özgül bir hastalık olmadığını göstermiştir (3,5,7,8). Hastalığın ilk görüldüğü bölgeler ve en sık tanımlandığı meslek grubu nedeniyle Avusturalya Q-humması, mezbaha ateşi, Nine-Mile ateşi ve Balkan gribi gibi isimlerle de anılmaktadır (3-5,8).